Oyunlaştırmada Zeigarnik Etkisi (Zeigarnik Effect in Gamification)

Zeigarnik Etkisi; Bireylerin tamamlanmamış, bölünmüş veya kesintiye uğramış duygu ve durumları, tamamlananlara göre daha kolay hatırlayabileceğini ifade eden psikolojik kavramdır.

Günlük hayatta izlediğimiz dizi, film veya okuduğumuz kitabın en heyecanlı yerinde kesilmesi, onları belleğimizde olduğundan daha fazla yer edinmesine sebep olmaktadır. Birey olarak bize verilen görev, hedef vb. şeyleri algısal olarak tamamlama ihtiyacı bu etkiden doğar. 

Hedef ve görevin tamamlanma mücadelesi kesildiğinde veya engellendiğinde, stres seviyesi en yüksek seviyede kalarak görev veya hedefin bellekte daha uzun kalmasına sebep olur. 

Zeigarnik etkisinin kullanıldığı birçok alan vardır. Bunlardan biri de eğlence oyunlarıdır. 

Oyunlarda Zeigarnik efekti genellikle, oyunculara henüz tamamlamadıkları görev ve hedeflerin görsel bir listesi sunularak uygulanır. 

Bu durum onları, bu görevler üzerinde daha da yoğunlaşmaya ve daha çok çalışmaya teşvik eder. 

Görev ve hedeflerle ilgili geribildirim, nihai bir hedefe doğru ilerlemesinin yüzdesel olarak görüntülenmesidir. 

Bir oyuncuya 10 öğe toplama görevi verilirse, her öğe toplama görevi için farklı sayaçlar uygulanır.

Bazı oyunlardaki Zeigarnik Etkisinin Uygulanma Biçimleri;

• Clash Of Clans: Size tamamlamanız gereken günlük bir görev ve meydan okuma sunulur. Uygulamaya sadece günlük görevini tamamlamak üzere girenler için bile, Zeigarnik efektin gücünden bahsedebiliriz. Hedefler ve geribildirimler arasında doğrudan motivasyonu yaratan bir bağ vardır. 
• World of Warcraft: WoW görev günlüğü, henüz tamamlamadığınız görevleri gösterir. Görevler eksik olduğu için, Zeigarnik etkisi onları bitirmeye teşvik etmektedir. Görevlerin, oyuncuların uygulaması gereken belirli beceriler ve karakter yükseltme özellikleriyle bağlantılı olduğunu unutmamak gerekir. Sonuç olarak; Zeigarnik etkisi WoW oyuncularının görevlerinin tamamlamasına motive ederken, aynı zamanda gerçek oyuncu becerilerinin gelişmesine katkıda bulunur.
• Duolingo: Ders tamamladıkça günlük serilerinin yandığı bir sistemi içinde barındıran ve uygulamaya tekrar tekrar girmek ve dersleri tamamlamak için kullanıcıya yarım bıraktığı dersler varsa onları tamamlamaya teşvik eden bir sistem vardır.
• LinkedIn: Sıkça kullandığımız ama belki de gözümüzden kaçan bir uygulama olan LinkedIn ;en iyi görev tamamlama (ilerleme çubuğu) örneklerinden biridir. LinkedIn bu çubuğu (progress bar) sistemine koyarak profil tamamlanma oranlarını ciddi ölçüde arttırmayı başarmıştır. Kullanıcıya ilerleme çubuğu üzerinde henüz tamamlanmamış bir yüzde gösterildiğinde, profili tamamlamaya teşvik eden bir motivasyon da verilir.
• Foursquare: Çoğu oyunlaştırılmış uygulama, Foursquare’deki gibi, kullanıcının bir konumu bildirerek puanını artırması şeklinde bir geri bildirim döngüsü içerir. Geri bildirimin olumsuz bir etki yaratabileceği durumlar da vardır. Örneğin bir görev, kullanıcının eksiksiz olmasını ve acele etmemesini gerektiriyorsa, ilerleme ölçer kötü bir seçim olabilir. Zeigarnik Etkisi devreye sokulur ve sonuna kadar aceleci olmaya çalışılırsa, hata yapılmasına neden olabilir. Bu durumda eleştiri, daha çok doğruluk ya da hatasızlık ölçüsü olarak sunulmalıdır. Geri bildirim ve ilerleme, kullanıcılarda istenen sonuçları ve iyileştirmeleri sağlayacak şekilde gösterilmelidir. 

Bertilda Meriç

Gamification & User Experience Designer